کد مطلب:7714 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

چه آياتي از قرآن مجيد به موضوع شناخت روشن بينانه «بصيرت» پرداخته است؟

در آياتي از قرآن مجيد، نوعي شناخت عميق بنام بصيرت وارد شده است. از آن جمله:
1. « قَد جائَكُم بَصائِرُ مِن رَبِِّكُم فَمَن َابصَرَ فَلِنَفسِه وَ مَن عَمِيَ فَعَلَيها وَ ما انَا عَلَيكُم بِحَفيظ» انعام/ 104
[بصيرتهائي براي شما از پروردگارتان آمده است، هر كس از اين بصيرتها بهرهبرداري كند به سود خود او است و هر كس نابينائي را بپذيرد، بضرر خود اوست. و من نگهبان شما نيستم.]
2. « قُل اِنمَا اتَبِعُ مَا يوُحي اِلي مِن َربي هذا بَصائِرُ مِن َربِّكُم وَ هُدًي َو َرحمَةً لِقَومِ يوُمِنوُنَ» اعراف/203
[بآنان بگو: جز اين نيست كه من از آنچه كه پروردگارم به من وحي مي كند تبعيت مي كنم. اين وحي (يا اين قرآن) بينائيها و هدايت و رحمتي از پروردگار شما است براي كساني كه ايمان مي آورند.]
3. « قُل هذَهِ سَبيلي اَدعوُا اِلَي اللِه عَلي بَصيَرةٍ اَنَا َو مَنِ اتَبَعَني َو سُبحانَ اللهِ َو ما َانَا مِنَ المُشرِكين» يوسف/ 108
[اينست راه من، راه من و كسي كه از من تبعيت مي كند، با بصيرت و بينائي به سوي خدا دعوت مي كنم و پاكيزه است خدا و من از مشركين نيستم.]
4. «بَلِ الِانسانُ عَلي نَفسِهِ بَصيَرةٌ وَ لَواَلقي مَعاديَرهُ» قيامه/14
[بلكه انسان بر خودش بينا است اگرچه پوزشها بياورد.]
5. «وَ اَبصِرهُم فَسَوفَ ُيبصِرونَ» صافات / 175و 179
[و آنان را بينا بساز، به زودي آنان بينا خواهند گشت.]
نتايج آياتي كه در اين مبحث مطرح شده است:
نتيجه يكم ـ اصرار شديد پيامبران الهي و كتب آسماني براي تحصيل بينائي، آن تحصيل بينائي كه با هدف گيري آزادانه ميباشد. بينائي آزادانه يكي از نتايج خودشناسي واقعي است كه بدون آن همه ارتباطات حسي و عقلاني ما با جهان هستي، نوعي لمس كوركورانه نمودهاست كه موجوديت آنها را از راه لمس درك مي كنيم، ولي از شناخت واقعي و بهرهبرداري از آنها محروم ميمانيم. اگر با يك دقت بيشتر در موضوع بينائي بمعناي بصيرت وارد اين مسئله بشويم خواهيم ديد: آن بينائي نافذ و عميق كه موجب آشنائي نزديك با واقعيات جهان هستي مي گردد، از هنگامي در درون آدمي شروع مي شود كه به آزادي دست بيابد. نسبت آزادي به بينائي، نسبت آب به گياهان و درختان است كه به تمام اجزاء آنها نفوذ مي كند. اغلب مطالعات و بررسيها و ارتباطات ما با جهان هستي در ميان پوششي از آراء و عقايد ديگران و شرايـط ذهني خودمان انجام مي گيرد و به همين جهت است كه ما به جاي ارتبـاط با خود واقعيت ها، با آن پوششها و هاله‎ها و پردهها رابطه برقرار مي كنيم، آنگاه آن رابطه را علم مي ناميم! آزادي از اين پوششها و هالهها و پردهها اولين گام در راه بينائي آزادانه مي باشد.
نتيجه دوم ـ پيشوايان الهي در دعوت خود به سوي خيرات و كمالات، با بينائي كامل به كاري كه انجام مي دهند، به راه ميفتند. تصميم ناشي از عالي ترين يقين و خلوص كامل كه كمترين شائبهاي در آن وجود ندارد، آگاهي كامل به آنچه كه دعوت ميكنند، گذشت از همه امتيازات مادي زندگي همه و همه از علامات بصيرت و بينائي پيامبران به كاري كه انجام ميدادند، ميباشد. (آيه شماره 2و 3) اينان كمترين ترديد در حق بودن خود نداشته اند. كار خود را در فوق سوداگريها قرار داده، هيچ مزد و پاداشي از انسانها توقع نداشته اند، راهي را كه پيش پاي جوامع هموار مي كردند، خود با كمال خلوص در همان راه قدم برميداشتند. تعهد و تكليفي كه در درون خود احساس ميكردند، نيرومندتر و موثرتر از آن بود كه نمودهاي زندگي آنان نشان ميداد. اين مختصات رواني ناشي از آن بينائي دروني بود كه واقعيات و بايستگيها و شايستگيها را بيپرده براي آنان نشان مي داد.
نتيجه سوم ـ اگر بخواهيم معناي واقعي بينائي به معناي بصيرت را درك كنيم بايد به آن بينائي كه درباره خود داريم توجه نمائيم (آيه شماره 5) اين آيه مي گويد: « انسان بر خود بينا است » هر انساني كه از حالت ميعان طبيعي عبور كند و به آن رشد طبيعي برسد كه داراي خود گردد، و اگر بتواند به همين رشد ادامه داده و به مرحله « خودآگاهي » نيز گام بگذارد، قطعاً به وضع خود بينا خواهد گشت. اين بينائي بوسيله حواس طبيعي و ميكرسكپ و تلسكپ و ديگر وسائل ديدن فيزيكي نيست موضوعي كه براي اين بينائي مطرح است، اصلا نمود فيزيكي ندارد، زيرا اين موضوع عبارتست از خود يا من يا شخصيت يا هر كلمهاي كه درباره آن مدير دروني بكار مي بريد. موضوعي كه براي اين بينائي برنهاده شده است، نزديكترين واقعيات براي ما بوده و براي درك آن احتياجي به واسطه و دلال وجود ندارد. اين بينائي چون حالت بي طرفانه دارد، واقعيت خود و مختصات آنرا با روشنائي فوق و روشنائي فيزيكي نشان مي دهد. آدمي با اين بينائي كه همراه با آزادي است، درك ميكند كه عادل است يا ستمگر، جوينده و پوينده است يا راكد و متوقف. گرايش به خيرات و كمالات دارد، يا به غوطه خوردن در خود خواهيها و خود كامگي ها، از زندگي گذشته اش پشيمان است يا راضي. حقيقت را دوست دارد يا خود را....
اينست آن بينائي كه قرآن اصرار مي ورزد كه مردم آن را در همه شئون زندگي به دست بياورند.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 8
آية الله محمدتقي جعفري